مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی  آیت الله طالقانی

قسمت دوم گفتگو با فوق تخصص بیماریهای گوارش و کبد بالغین دکتر بهزاد حاتمی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در مصاحبه با روابط عمومی بیمارستان آیت الله طالقانی ایشان اظهار داشت:

 

راههای ابتلا به هپاتیت B

ویروس هپاتیت B عمدتاً از طریق تماس با خون آلوده، رفتار جنسی پرخطر و یا از مادر مبتلا به نوزاد منتقل می‌شود. سوزن‌های غیر استریل و آلوده در معتادان تزریقی که از سرنگ و سوزن مشترک استفاده می کنند، خالکوبی، سوراخ کردن گوش، بینی یا سایر قسمت‌های بدن و طب سوزنی اگر از وسایل آلوده استفاده شود از علل اصلی انتقال ویروس هپاتیت B هستند.

 

ویروس هپاتیت B می‌تواند از مادر مبتلا به کودک حین زایمان یا بعد از آن منتقل شود. با این حال، زایمان سزارین از انتقال ویروس پیشگیری نمی‌کند.

 

شیردهی مادران مبتلا به هپاتیت B مانعی ندارد و باعث انتقال عفونت نمی‌شود.

 

اگر خون یا سایر مایعات بدن فرد مبتلا با زخم پوستی و یا چشم شما تماس پیدا کند، خطر انتقال عفونت وجود دارد. ویروس هپاتیت B قادر است به مدت طولانی خارج از بدن انسان زنده بماند. این بدان معنی است که می‌تواند از طریق استفاده مشترک از وسایل شخصی از قبیل مسواک، تیغ اصلاح یا ناخنگیر منتقل شود. اما از طریق دست دادن، بغل کردن، بوسیدن صورت، عطسه یا سرفه، نشستن سر یک سفره و خوردن در ظروف یا فنجان مشترک منتقل نمی‌شود.

 

در مراکز درمانی و بیمارستانها نیز ویروس هپاتیت B ممکن است از طریق فرو رفتن اتفاقی سوزن آلوده از بیمار به کادر درمان منتقل شود. از این رو، دورانداختن سرنگ ها و سوزن‌های استفاده شده در ظرفهای مخصوص و همچنین ضدعفونی کردن صحیح تجهیزات جراحی از انتقال ویروس جلوگیری می‌کند.

 

تشخیص

هپاتیت B و حاد یا مزمن بودن آن بر اساس آزمایش خون (سرولوژی هپاتیت (B تشخیص داده می‌شود.

 

درمان

هپاتیت B حاد در اکثر موارد نیاز به درمان ندارد و در ۹۵ درصد بزرگسالان، سیستم ایمنی عفونت را ظرف کمتر از ۶ ماه کنترل می‌کند. در افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن، شروع درمان ضد ویروسی می‌تواند از آسیب کبدی پیشگیری کند یا آن را کاهش دهد و همچنین از عوارض طولانی مدت هپاتیت B جلوگیری نماید.

 

با این حال، همه افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن نیاز به درمان ندارند. اگر نیاز به شروع فوری درمان نباشد، بیمار باید تحت نظر باشد تا در صورت فعال شدن بیماری درمان ضد ویروسی آغاز گردد. زمان شروع درمان را پزشک تشخیص می‌دهد. پس از شروع درمان، آ زمایش‌ خون باید به صورت دوره‌ای و منظم انجام شود. قطع خودسرانه درمان بدون مشورت با پزشک خطرناک است زیرا در برخی موارد، ویروس ممکن است به سرعت عود کند و آسیب شدید کبدی ایجاد نماید.

 

درمان دارویی برای هپاتیت B موجود و در دسترس است که با تشخیص پزشک تجویز می‌شود.

داروهای موجود باعث ریشه کنی ویروس از سلول‌های کبدی نمی‌شوند اما از آسیب بیشتر سلول‌های کبدی، پیشرفت بیماری کبدی به سمت فیبروز پیشرفته و سیروز، عوارض سیروز  و سرطان کبد جلوگیری می‌کنند .

واکسن هپاتیت B نیز برای پیشگیری از عفونت موجود و در دسترس است که معمولاً در سه دوز  )دوز اول، یک ماه بعد و ۶ ماه بعد از دوز اول(  تزریق می‌گردد .

 

نکاتی که بیماران مبتلا به هپاتیت B مزمن باید مدنظر قرار دهند:

- باید تحت نظر متخصص بیماری‌های کبدی باشند.

- باید در صورتی که علیه هپاتیت A ایمن نشده باشند، واکسن هپاتیت Aتزریق نمایند.

- تزریق سالانه واکسن آنفلوانزا نیز توصیه می‌شود .

- باید واکسن کووید ۱۹ را نیز تزریق نمایند.

- غربالگری منظم از نظر سرطان کبد توصیه می‌شود. این کار با انجام سونوگرافی کبد به علاوه آزمایشAFP هر ۶ ماه یکبار صورت می‌گیرد.

- رژیم غذایی

رژیم خاصی برای افراد مبتلا به هپاتیت B وجود ندارد. بهترین توصیه آن است که رژیم سالم و متعادل داشته باشند و وزن خود را در محدوده طبیعی حفظ کنند.

- این بیماران باید از مصرف همه انواع مشروبات الکلی اجتناب نمایند. زیرا ممکن است باعث تشدید آسیب کبدی شود.

- سیگار کشیدن برای این بیماران مضر است و باید از مصرف آن خودداری نمایند. سیگار کشیدن هم باعث افزایش سرعت آسیب کبدی و هم افزایش خطر سرطان کبد در این بیماران می‌گردد.

- ورزش برای سلامتی مفید است و به طور کلی توصیه می‌شود حتی در افراد مبتلا به هپاتیت مزمن یا سیروز.  اما تاثیری بر ویروس هپاتیت B ندارد.

- داروهای گیاهی

 

هیچ درمان گیاهی ثابت شده‌ای برای بهبود وضعیت بیماران هپاتیت B وجود ندارد.  برخی از این داروها حتی می‌توانند باعث مسمومیت شدید کبدی شوند.  استفاده از داروهای گیاهی در افراد مبتلا به هپاتیت B به هیچوجه توصیه نمی‌شود.

 

هپاتیت C

دوره نهفتگی عفونت  )از زمان مواجهه تا بروز علائم( حدود دو ماه است. اکثر بیماران مبتلا به هپاتیت C حاد بدون علامت هستند. بیماران علامت‌دار دچار زردی، تهوع، ادرار تیره و پررنگ و درد قسمت فوقانی راست شکم می‌شوند. برخی افراد در مرحله حاد می‌توانند عفونت را کنترل کنند و کاملاً بهبود یابند. اما اکثر مبتلایان (60 تا 80 درصد موارد) به هپاتیت مزمن مبتلا می‌شوند یعنی ویروس به صورت فعال در بدنشان باقی می‌ماند حتی اگر از وجود آن بی‌خبر باشند.

 

 بیشترین میزان مزمن شدن در بین هپاتیت‌های ویروسی مربوط به هپاتیت C است. هپاتیت C مزمن نیز اغلب بدون علامت است. لذا تشخیص عفونت بر اساس علائم بالینی امکان‌پذیر نیست و برای شناسایی اغلب بیماران غربالگری لازم است.

 

راههای انتقال

این ویروس از طریق تماس با خون آلوده منتقل می‌شود.

 شایعترین راههای انتقال عبارتند از:

-  استفاده مشترک از سرنگ و سوزن توسط معتادان تزریقی )شایع‌ترین راه انتقال در کشور( 

- دریافت خون قبل از سال ۱۹۹۰ ) زمانی که آزمایش‌های معمول غربالگری برای هپاتیت C انجام نمی‌شد(

-  تماس جنسی با فرد آلوده

سایر راه‌های انتقال:

- خالکوبی یا پیرسینگ با وسایل غیر استریل

- استفاده مشترک از مسواک، تیغ اصلاح یا وسایل شخصی آلوده به خون

-  تماس با سوزن یا اشیای تیز آلوده  )مثلاً در مراکز درمانی( 

- انتقال از مادر به نوزاد  )خطر انتقال: حدود ۵ درصد( 

هپاتیت C  از طریق موارد زیر منتقل نمی‌شود:

- بوسیدن یا در آغوش گرفتن

- عطسه یا سرفه

- تماس معمولی غیر خونی

-  استفاده مشترک از ظروف غذاخوری و لیوان

 

تشخیص

 بر اساس آزمایش خون  )سرولوژی هپاتیت  ( C و HCV RNA  تشخیص داده می شود.

 

درمان

همه بیماران مبتلا به هپاتیت C فعال باید درمان شوند. داروهای خوراکی هپاتیت C ایمن و موثر هستند. عارضه چندانی ندارند و به خوبی تحمل می‌شوند و باید توسط پزشک تجویز شوند.

 با داروهای جدیدی که در بازار موجود است ریشه کنی ویروس هپاتیت C امکان‌پذیر شده است. درمان موفقیت آمیز هپاتیت C به این معنی است که ویروس کاملاً از بدن حذف شده و دیگرقادر به آسیب کبدی نباشد. با استفاده از داروهای خوراکی جدید در بیش از ۹۰ درصد و حتی ۱۰۰ درصد موارد می‌توان به این هدف دست یافت.

 

 باید توجه داشت که درمان هپاتیت C مصونیت ایجاد نمی‌کند و امکان ابتلای مجدد در صورت مواجهه دوباره با ویروس وجود دارد.

 تاکنون واکسنی برای پیشگیری از هپاتیت C ساخته نشده است.

 

هپاتیت D  

ویروس هپاتیت D یا دلتا از طریق خون آلوده، سوزن‌های آلوده، رفتار جنسی پرخطر و از مادر مبتلا به نوزاد منتقل می‌شود.

 

تنها بیماران مبتلا به هپاتیت B ممکن است دچار هپاتیت D شوند و ویروس هپاتیت D نمی تواند بطور مستقل باعث ایجاد عفونت در فرد شود. بیماران مبتلا به هپاتیت D علائم شدیدتری نشان می‌دهند و با سرعت بیشتری به سمت سیروز کبدی پیشرفت می‌کنند.

درمان هپاتیت D باید با نظر پزشک انجام گیرد.

 

 واکسنی برای هپاتیت D وجود ندارد. واکسیناسیون هپاتیت B علاوه بر ویروس هپاتیتB، علیه ویروس هپاتیت D نیز محافظت ایجاد می‌کند.

 

هپاتیت E   

ویروس هپاتیتE عمدتا از طریق مدفوعی-دهانی یعنی خوردن آب و غذای آلوده منتقل می‌شود. همچنین انتقال از طریق تزریق خون  )به ویژه در مناطق اندمیک( و انتقال از مادر به نوزاد گزارش شده است.

 

 این ویروس باعث هپاتیت حاد خود محدود شونده می‌گردد. علائم و نشانه‌های هپاتیتE مشابه سایر اشکال هپاتیت حاد ویروسی است. زردی معمولاً با ضعف، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد شکم و تب همراه است. سایر تظاهرات کمتر شایع عبارتند از اسهال، درد مفاصل، خارش و کهیر. نارسایی حاد کبدی در زنان باردار، افراد مبتلا به سوء تغذیه و کسانی که بیماری کبدی زمینه‌ای دارند احتمال بیشتری دارد.

 

 ویروس هپاتیتE باعث هپاتیت مزمن نمی‌شود مگر در بیماران دریافت کننده پیوند.

تشخیص

از طریق آزمایش خون  )سرولوژی هپاتیتE ( تشخیص داده می شود.

درمان

اغلب بیماران خود به خود بهبود پیدا می‌کنند. درمان هپاتیت E اغلب حمایتی است.

پیشگیری

برای پیشگیری از عفونت ویروس هپاتیتE، مسافران به مناطق پرخطر( آسیا، افریقا، خاورمیانه و امریکای مرکزی)، باید از نوشیدن آب غیر بهداشتی خودداری کنند. همچنین باید از مصرف غذاهای دریایی خام و میوه‌ها و سبزیجات شسته و ضدعفونی نشده اجتناب نمایند.

 

 واکسن هپاتیتE ساخته شده اما هنوز به طور گسترده در دسترس نیست.