مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی  آیت الله طالقانی

دکتر بهزاد حاتمی، فوق تخصص گوارش و کبد بالغین ، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفتگو با روابط عمومی بیمارستان آیت الله طالقانی اعلام کرد: واژه هپاتیت به معنی التهاب کبد است. هپاتیت ممکن است در اثر عوامل مختلفی از قبیل عفونت ویروسی، واکنش دارویی، فرآیند خود ایمنی، بیماری‌های متابولیک از جمله کبد چرب ، بیماری ویلسون و غیره ایجاد شود.

 

در این مبحث، به هپاتیت ویروسی می‌پردازیم :

 

هپاتیت ویروسی

در حال حاضر ۵ ویروس هپاتیت E ,D, C, B, A  شناخته شده که به طور اختصاصی به کبد حمله می‌کنند و باعث التهاب کبد یا هپاتیت ویروسی می‌شوند.

 

همه این ویروس‌ها باعث عفونت حاد )هپاتیت حاد( می ‌شوند. اما تنها ویروس‌های هپاتیت  D ,C ,B   می‌توانند منجر به عفونت مزمن )هپاتیت مزمن( و به دنبال آن پیشرفت به سمت سیروز کبدی شوند.

 

هپاتیت A

 ویروس هپاتیت A از طریق مدفوعی- دهانی یعنی از طریق خوردن آب  یا غذای آلوده منتقل می‌شود. بیماران مبتلا به هپاتیت A، ویروس را از طریق مدفوع دفع می‌کنند. اگر افراد مبتلا بعد از اجابت مزاج  دست‌های خود را نشویند ممکن است ویروس را به هر چیزی که دست می‌زنند از جمله مواد غذایی، آب و سایر افراد منتقل کنند.

 

ویروس هپاتیت A معمولاً باعث بیماری ناگهانی و کوتاه مدت می‌شود. شدت علائم به سن بیمار بستگی دارد.  کودکان معمولا بدون علامتند یا علائم اندکی دارند.  در بزرگسالان عفونت بطور معمول باعث بیماری شبه انفلوانزا می‌شود اما به طور ناشایع ممکن است منجر به نارسایی کبدی و مرگ گردد. علائم معمولاً پس از دوره نهفتگی حدود یک ماه شروع می‌شوند.

 

علائم اولیه عبارتند از: احساس خستگی، تهوع ،استفراغ،بی ‌اشتهایی، تب ( > 38) و درد قسمت فوقانی و راست شکم. با پیشرفت بیماری سایر علائم و نشانه‌های بیماری از جمله ادرار تیره و پررنگ، مدفوع کمرنگ، زردی ملتحمه و پوست و خارش ظاهر می‌گردند.

 

تشخیص

بر اساس علایم و نشانه بیماری و آزمایش خون ) سرولوژی هپاتیتA (  تشخیص داده می شود.

 

درمان

 در اغلب موارد عفونت خود به خود بهبود می‌یابد. هپاتیت A درمان اختصاصی ندارد و درمان اغلب حمایتی است. توصیه می‌شود بیمار تا زمان برطرف شدن تب و زردی و بهبود اشتها از رفتن به سر کار یا مدرسه خودداری و در منزل استراحت نماید .

گاهی لازم است بیماران جهت درمان در بیمارستان بستری شوند.

 

بهبود از عفونت حاد باعث ایجاد ایمنی طولانی مدت در برابر مواجهه با ویروس هپاتیت A در آینده می‌شود.  ویروس هپاتیت A  باعث عفونت مزمن نمی‌شود و عوارض طولانی مدت کبدی از جمله سیروز کبدی ایجاد نمی‌کند.

 

پیشگیری

شستن دست‌ها با آب و صابون به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه راه مهم و موثر برای پیشگیری از ابتلا یا انتقال عفونت است. باید توجه ویژه به ناخن‌ها، لابلای انگشتان و مچ دست کرد.

توصیه می‌شود بعد از رفتن به دستشویی، تعویض پوشک نوزاد یا دست زدن به زباله یا لباسهای کثیف دست‌های خود را بشویید. همچنین قبل از آماده کردن و درست کردن غذا و قبل از خوردن آن، دستهای خود را بشویید.

 

واکسن هپاتیت A نیز برای پیشگیری موجود است که به گروههای در معرض خطر طبق نظر پزشک تزریق می‌گردد. برای بزرگسالانی که قصد مسافرت به کشورها یا مناطقی دارند که هپاتیت A در آنجا شایع است یا مبتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری مزمن کبدی هستند اگر از قبل علیه این ویروس ایمن نشده باشند تزریق واکسن هپاتیت A توصیه می گردد. همچنین توصیه می‌شود موقع خوردن آب و غذا  نکات احتیاطی را کاملا رعایت نمایند.

 

توصیه می شود برای پیشگیری از ابتلا یا انتقال هپاتیت A از مصرف شیر خام )غیر پاستوریزه( و غذاهایی که از شیر غیر پاستوریزه درست شده اجتناب کنید. میوه‌ها و سبزیجات را قبل از خوردن خوب بشویید. دمای یخچال را در ۴ درجه سانتیگراد یا پایین‌تر و دمای فریزر را در منفی ۱۸ درجه سانتیگراد یاپایین‌تر قرار دهید. گوشت، ماهی و مرغ خام را جدا از سایر مواد غذایی نگهداری کنید. گوشت و غذاهای دریایی را خوب بپزید. دست‌ها،  چاقو و تخته گوشت را بعد از تماس با غذای خام بشویید. غذاهای پخته را بیش از دو ساعت در دمای اتاق (بیش از یک ساعت اگر دمای اتاق بالای ۳۲ درجه سانتیگراد است) نگهداری نکنید و بلافاصله آنها را در یخچال بگذارید.

 

بطور کلی،رعایت بهداشت فردی و سیستم مناسب تخلیه فاضلاب به پیشگیری از هپاتیت Aکمک می‌کند.

 

هپاتیت B

بعد از ورود ویروس هپاتیت B به بدن و سپری شدن دوره نهفتگی)۱ تا ۴ ماه ( ممکن است علائم شبه انفلوانزا شامل تب، درد شکم، خستگی، کاهش اشتها، تهوع و در برخی موارد زردی چشم و پوست ایجاد شود. در موارد شدید ممکن است نارسایی حاد کبدی بروز کند که با زردی، تورم شکم و ا ندام‌ها،گیجی و اختلال هوشیاری مشخص می‌شود. اما در اکثر موارد، مبتلایان به ویژه اگر در دوران نوزادی یا کودکی دچار عفونت شده باشند علامت‌دار نیستند. لذا نداشتن علائم به معنی نداشتن عفونت یا تحت کنترل بودن عفونت نیست.

 

بعد از اینکه فردی دچار هپاتیت حاد  B  می‌شود، در اکثر موارد خود به خود و بدون عوارض جدی بهبود پیدا می‌کند. اما در عده‌ای از مبتلایان ویروس در کبد باقی می‌ماند و به عفونت مزمن تبدیل می‌شود.  در حدود ۹۰ درصد از کودکانی که در بدو تولد به هپاتیت B مبتلا شده‌اند عفونت مزمن  ایجاد می شود. این میزان در کودکان ۱ تا ۵ ساله بین ۲۰ تا ۵۰ درصد و در بزرگسالان حدود ۵ درصد است. به افرادی که ویروس به صورت پایدار در بدنشان باقی می‌ماند" ناقل" گفته می‌شود.

 

اگر در اثر عفونت طولانی مدت آسیب کبدی ایجاد شود، گفته می‌شود که فرد به هپاتیت مزمن مبتلا شده است. اغلب بیماران مبتلا به هپاتیت B مزمن علامتی ندارند تا اینکه به مرحله بیماری پیشرفته کبدی برسند. با این حال، شایع‌ترین علامت زودرس احساس خستگی است. ممکن است بی‌اشتهایی هم داشته باشند. هر بیمار مبتلا به هپاتیت مزمن B  در معرض خطر بروز عوارضی از قبیل فیبروز یا سیروز کبدی و سرطان کبد است. 

 

خطر بروز عوارضی از قبیل سیروز کبدی، نارسایی کبدی و سرطان کبد به سرعت تکثیر ویروس و توانایی سیستم ایمنی بدن در کنترل عفونت بستگی دارد. در افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن خطر ابتلا به عوارض در مردان بیشتر از زنان است و با افزایش سن نیز یشتر می‌شود. همچنین این خطر با مصرف الکل، ابتلای همزمان به هپاتیت C یا D یا HIV افزایش می‌یابد. اضافه وزن/چاقی و دیابت خطر ابتلا به کبد چرب را افزایش می‌دهند که می‌تواند سرعت پیشرفت بیماری کبدی را در افراد مبتلا به هپاتیت B بیشتر کند.

 

سیروز ناشی از هپاتیت B از علل عمده پیوند کبد بوده است. امروزه با واکسیناسیون همه کودکان طبق برنامه واکسیناسیون کشوری، بهبود مراقبت از زنان باردار مبتلا به هپاتیت B  در پیشگیری از انتقال ویروس به نوزاد، افزایش آگاهی عمومی و در دسترس بودن داروهای خوراکی کم عارضه و موثر، موارد سیروز ناشی از هپاتیت B و پیوند کبد رو به کاهش است.

 

ادامه مطلب در قسمت