مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی  آیت الله طالقانی

متخصص زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره بیماری آندومتریوز و ارتباط آن با ناباروری گفت: از عوارض این بیماری می‌توان به افزایش احتمال سقط جنین اشاره کرد. دردهای لگنی، پاره شدن خودبه خود کیست ها به دلیل درمان نشدن و علایم حاد شکمی چه درحاملگی چه در غیرحاملگی از دیگر عوارض بیماری آندومتریوز است.

وی با بیان اینکه شایع ترین محل بروز این بیماری در حفره لگن است، افزود: این بافت می تواند بر تخمدان ها، لوله ها و لیگامان های رحمی و در بخش هایی از لگن مثل مثانه و روده کاشته شود. به دنبال وقوع سیکل های قاعدگی همانطور که بافت آندرومتر داخل حفره رحم ریزش می کند این بافت ها هم پاسخ هورمونی می دهند و خونریزی و علایمی مانند درد و التهاب لگن به وجود می آید. 

این متخصص زنان و زایمان با اشاره به اینکه علت بیماری هنوز به طور کامل شناخته شده نیست، توضیح داد: فاکتورهای متعددی در ایجاد آن نقش دارند؛ یکی از تئوری های مطرح شده برگشت خون قاعدگی است یعنی وقتی خون قاعدگی از دهانه رحم خارج می شود همزمان از لوله ها به داخل حفره رحم وارد شود، در این وضعیت بافت سلول های آندرومتری که هنوز زنده هستند در حفره لگن کاشته می شوند.

دکتر سحرخیز بروز این اتفاق را در بسیاری از خانم ها ممکن دانست و افزود: البته همه این افراد دچار آندرومتریوز نمی شوند یعنی علاوه بر برگشت خون قاعدگی زمینه ژنتیکی در فرد نیز مطرح است تا این پروسه بتواند پیشرفت کند، بنابراین سیستم ایمنی بدن در این زمینه نقش مهمی دارد.

وی با اشاره به اینکه احتمال بروز این بیماری در خواهران دوقلو وجود دارد، گفت: مشکلات هورمونی، احتمال ابتلای افرادی که خویشاوندان نزدیک شان این بیماری را دارند، اشخاصی که اختلالات مادرزادی در رحم دارند یا انسداد در مسیر کانال خروج خون وجود داشته باشد مانند تنگی های دهانه رحم، دیواره های مادرزادی که در واژن وجود دارد و مانع از خروج خون می شود؛ همه اینها باعث برگشت خون بیشتر می شوند و در کسانی که ناهنجاری های بدوتولد شکل رحم دارند، شایع تر است.

فلوشیپ نازایی و آی وی اف سن شیوع بیماری به دلیل وابسته بودن آن به هورمون را زمانی اعلام کرد که سیکل های قاعدگی در فرد برقرار است. به گفته دکتر سحرخیز، اوج بروز این بیماری 25 تا 35 سالگی یعنی سنین باروری خانم ها است البته در سنین قبل از بلوغ و یائسگی هم وجود دارد.

این عضو هیات علمی دانشگاه با تاکید بر اینکه ممکن است فردی هیچ علامتی از این بیماری را نداشته باشد، تصریح کرد: در مطالعاتی اعلام شده در جمعیت عمومی بین یک تا هفت درصد ممکن است وجود داشته باشد.

وی علامت اصلی بیماری را درد بیان کرد و افزود: این بیماری در افراد به ویژه در سنین نوجوانی که دردهای مزمن و لگنی دارند شایع است با این توضیح که میزان ابتلا در دختران زیر 20 سال 25 تا 28 درصد است. در 47درصد آنهایی که به خاطر درد مجبور به لاپاراسکوپی می‌شوند این بیماری شایع می شود.

دکتر سحرخیز شیوع این بیماری را در میان افرادی که به دلیل مشکل نازایی به پزشک مراجعه می کنند 25 تا 40 درصد اعلام کرد.

وی با تاکید بر بروز درد در دوره قاعدگی، درد مزمن لگن، نازایی یا توده های تخمدانی از علایم عمده بیماری هستند، گفت: مشکلات مثانه و سوزش ادرار و دفع خون، اختلال در عملکرد روده مانند دفع خون و درد در هنگام اجابت مزاج، اختلال در سیکل های قاعدگی یا لکه بینی، کمردرد و خستگی مزمن جزو علایمی است که شیوع کمتری در افراد دارد، حتی ممکن است در حین عمل جراحی دیگر این بیماری تشخیص داده شود.

این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه مهمترین راه تشخیص بیماری وجود علایم ذکر شده است، اظهار کرد: معاینه در توده های تخمدانی سونوگرافی کمک می کند تا وجود کیست در تخمدان تشخیص داده شود، ام.آر.آی هم می تواند به تشخیص بیماری کمک کند.

به گفته دکتر سحرخیز، دنیا به سمتی حرکت می کند تا از جراحی برای تشخیص بیماری استفاده نکند و براساس علایم و معاینه بیمار مراحل تشخیص و درمان انجام شود.

وی با اشاره به تقسیم بندی این بیماری در سه دسته خفیف، متوسط و شدید گفت: برای درمان مراحل اول و دوم از داروهای کم خطرتر و روش های ساده تر و کم هزینه تر استفاده می شود با این توضیح که در اولین قدم درمان طبی و در مرحله بعد درمان جراحی به کار گرفته می شود.

این فلوشیپ نازایی و آی وی اف با بیان اینکه در درمان طبی تجویز داروهای ضد التهابی و قرص های ترکیبی ضد بارداری به صورت مداوم خط اول درمان محسوب می شود، افزود: برای افرادی که قصد بارداری دارند درمان های جراحی انجام می شود اما به طور کلی جراحی حدالامکان اجرا نمی شود چون عوارضی برای بارداری خانم ها دارد و در آینده ذخیره تخمدان آنان را کاهش می دهد و ممکن است یائسگی زودرس رخ دهد و قدرت باروری از بین برود یا به حداقل ممکن برسد، بنابراین برای خانم های جوان تا حد ممکن نباید سراغ جراحی رفت و با درمان های طبی و تجویز دارو بیماری آنها را کنترل و رفع کرد.

توصیه دکتر سحرخیز به خانم ها ازدواج و بارداری زودتر است چون بارداری بسیار در ممانعت از بروز و پیشرفت روند بیماری کمک می کند و حتی یک روش درمانی به شمار می آید. از سوی دیگر، پزشک باید با معاینه و تجویز آزمایش و سونوگرافی فرد به تشخیص بیماری و سطح آن بپردازد بر این اساس بیمار نمی تواند با خوددرمانی بیماری را کنترل کند.

وی تاکید کرد: شدت درد و بیماری با هم رابطه ندارند یعنی ممکن است بیماری در فردی شدید باشد اما میزان درد در او خفیف باشد و برعکس. با این توضیح که توده های تخمدانی ممکن است در آینده تبدیل به سرطان شوند مخصوصا در افرادی که توده های تخمدانی در آنان بالای 40سال تشخیص داده می شود یا اندازه توده پیش رونده و درحال رشد است.

این متخصص زنان و زایمان تصریح کرد: از عوارض این بیماری در بارداری می توان به افزایش احتمال سقط جنین اشاره کرد. دردهای لگنی، پاره شدن خودبه خود کیست ها به دلیل درمان نشدن و علایم حاد شکمی چه درحاملگی چه در غیرحاملگی از دیگر عوارض بیماری آندومتریوز است.

وی با تاکید بر اینکه این بیماری با دارو ریشه کن نمی شود، افزود: بیماری پیش رونده است یعنی تا زمانی که سیکل های قاعدگی و هورمونی در فرد است امکان پیشرفت بیماری وجود دارد ریشه کن شدن بیماری فقط با جراحی و با خارج کردن رحم و تمامی ضایعات روی لگن و روده ممکن است با این حال نمی توان این عمل را از بین رفتن قطعی بیماری اعلام کرد.

به گفته دکتر سحرخیز، بیماری آندومتریوز علاوه بر انتشار در حفره شکم و لگن می تواند از طریق سلول های خونی یا دیافراگم به قفسه سینه نیز تسری یابد و اینها در ریه و ایمپلنت ها ایجاد شود و علایمی را به صورت حاد در سیکل های قاعدگی و خلط های خونی و دردهای شدید ایجاد کند. بنابراین این بیماری می تواند دیگر اعضای بدن را درگیر کند.

این فلوشیپ نازایی و آی وی اف اضافه کرد: بروز خون ریزی از بینی و خلط های خونی در زمان قاعدگی همه از علایم آندرومتریوز هستند.

وی با تاکید بر اینکه یکی از عوارض مراجعه بیمار نازایی است که در بررسی فرد با این بیماری برخورد می کنیم، گفت: شاید این بیماری علامت نداشته باشد و با ناباروری، فرد به پزشک مراجعه می کند. در این وضعیت لوله ها تخمدان ها حفره لگن را درگیر کند و چسبندگی هایی که در لگن ایجاد می شود و آناتومی دستگاه تناسلی را بر هم می زند می تواند باعث ناباروری شود همه اینها می تواند بر تحرک اسپرم و تخمک و کیفیت تخمک تاثیر بگذارد و انسدادی که در لوله ایجاد می کند مانع از رسیدن اسپرم به تخمک می شود و لقاح صورت نمی گیرد و حتی اگر لقاحی انجام شود به دلیل التهابی که در لگن وجود دارد میزان کاشته شدن آنها نیز کاهش می یابد.

دکتر سحرخیز افزود: تشخیص آندرومتریوز در افراد مغایر با باروری است؛ درمان طبی برای خانمی که قصد بارداری دارد اثربخش نخواهد بود و باید از طریق درمان جراحی وارد عمل شد که عوارض آن به گونه ای است که تلاش بر این است تا سراغ درمان جراحی نرویم و از روش های کمک باروری استفاده کنیم.

وی درباره روش های پیشگیری از بروز این بیماری تصریح کرد: ورزش ابتلا به آندرومترویوز و روند درد را کاهش می دهد. همچنین تغذیه مناسب اهمیت دارد، استفاده کمتر از غذاهای حیوانی به خصوص گوشت قرمز نیز توصیه می شود، در این میان داشتن رژیم گیاهخواری و عدم مصرف سیگار و الکل هم در کاهش روند بیماری موثر است.