مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی  آیت الله طالقانی

 

دکتر سید مسعود شفیعی ماسوله، فوق تخصص نوزادان ،در گفتگو با روابط عمومی بیمارستان آیت الله طالقانی اظهار داشت: تغذیه نوزادان نارس (که زودتر از موعد متولد می‌شوند) اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا این نوزادان معمولاً وزن کم‌تری دارند و سیستم گوارشی و دیگر ارگان‌های بدنشان هنوز به طور کامل رشد نکرده‌اند. تغذیه مناسب در این نوزادان به بهبود رشد، پیشگیری از عفونت‌ها و کمک به رشد مغزی و فیزیکی آنها کمک می‌کند.

 

نکات اصلی در تغذیه نوزاد نارس

 

شروع تغذیه زودهنگام

در نوزادان نارس، بهتر است تغذیه از طریق شیر مادر یا شیر مخصوص نوزادان نارس هر چه زودتر شروع شود. شیر مادر، به ویژه اگر به شکل شیر دوشیده باشد، بهترین منبع تغذیه است چرا که حاوی آنتی‌بادی‌ها و مواد مغذی ضروری برای سیستم ایمنی و رشد نوزاد است.

 

شیر مادر یا شیر خشک مخصوص نوزادان نارس

اگر مادر قادر به شیردهی نباشد یا شیر مادر کافی نباشد، از شیر خشک‌های ویژه نوزادان نارس استفاده می‌شود. این شیرها معمولاً غنی‌تر از شیر خشک‌های معمولی هستند و حاوی کالری و پروتئین بیشتر به منظور حمایت از رشد نوزادان نارس می‌باشند.

 

مراقبت از دمای بدن

نوزادان نارس توانایی تنظیم دمای بدن خود را به خوبی ندارند، بنابراین باید مراقب بود که در حین تغذیه دمای بدن آنها حفظ شود تا از سرد شدن بدن جلوگیری شود.

 

تغذیه از طریق لوله (در صورت نیاز)

در مواردی که نوزاد نارس قادر به مکیدن یا بلعیدن شیر نباشد، ممکن است از لوله نازوگاستریک (لوله وارد شده از بینی یا دهان به معده) برای تغذیه استفاده شود.

 

تعداد و دفعات تغذیه

نوزادان نارس معمولاً نیاز به تغذیه‌های کوچک و مکرر دارند، زیرا معده‌شان کوچک است و ظرفیت هضم محدود دارند. تغذیه ممکن است هر دو یا سه ساعت یک بار نیاز باشد.

 

رشد و پیگیری

نوزادان نارس باید به دقت از نظر رشد و وزن پیگیری شوند. پزشک ممکن است مکمل‌هایی مانند ویتامین D، آهن و دیگر مواد مغذی برای حمایت از رشد نوزاد تجویز کند.

 

مشکلات گوارشی و بیماری‌ها

نوزادان نارس ممکن است دچار مشکلات گوارشی مانند ریفلاکس (برگشت اسید معده) و عدم هضم مناسب شیر شوند. پزشک ممکن است داروهایی برای کنترل این مشکلات تجویز کند.

شروع تغذیه در نوزادان نارس (زودتر از موعد تولد) بسیار مهم است و در بهبود رشد، تقویت سیستم ایمنی، و کاهش خطر بروز مشکلات مختلف تأثیر بسزایی دارد. در این نوزادان، تغذیه اصولی نه‌تنها به رشد فیزیکی کمک می‌کند، بلکه به تکامل مغزی و سیستم‌های داخلی بدن آن‌ها نیز کمک می‌نماید. دلایل لزوم شروع تغذیه در نوزاد نارس به شرح زیر است.

 

رشد و تکامل فیزیکی

نوزادان نارس به دلیل تولد زودهنگام معمولاً وزن کمی دارند و سیستم‌های بدنشان به طور کامل توسعه نیافته‌اند. تغذیه مناسب باعث رشد سریع‌تر بافت‌ها، استخوان‌ها و سایر ارگان‌های بدن می‌شود. همچنین، تغذیه می‌تواند به ایجاد بافت چربی ضروری برای تنظیم دمای بدن نوزاد کمک کند.

 

تقویت سیستم ایمنی

نوزادان نارس سیستم ایمنی ضعیفی دارند و بیشتر در معرض عفونت‌ها قرار دارند. شیر مادر به ویژه برای این نوزادان مفید است زیرا حاوی آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های ایمنی است که به تقویت سیستم ایمنی بدن نوزاد کمک می‌کند. این آنتی‌بادی‌ها به نوزاد کمک می‌کنند تا از بیماری‌ها و عفونت‌ها در دوره‌ی حساس پس از تولد محافظت شود.

 

حمایت از رشد مغزی

مغز نوزادان نارس در حال رشد و تکامل است. تغذیه مناسب، به ویژه با شیر مادر یا شیر خشک‌های غنی از اسیدهای چرب ضروری (مانند DHA و ARA(، به تکامل مغزی کمک می‌کند. این اسیدهای چرب برای رشد و توسعه عملکرد مغز، حافظه و توانایی‌های شناختی نوزاد ضروری هستند.

 

پیشگیری از مشکلات گوارشی

نوزادان نارس ممکن است مشکلات گوارشی مانند عدم هضم مناسب شیر یا ریفلاکس (برگشت اسید معده) را تجربه کنند. تغذیه به موقع و اصولی می‌تواند کمک کند تا این مشکلات به حداقل برسند و نوزاد بتواند انرژی لازم برای رشد را از شیر دریافت کند.

 

حفظ دمای بدن

نوزادان نارس معمولاً توانایی تنظیم دمای بدنشان را به خوبی ندارند. تغذیه مناسب باعث افزایش متابولیسم و تولید حرارت در بدن می‌شود که به حفظ دمای بدن نوزاد کمک می‌کند.

 

پیشگیری از کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)

نوزادان نارس به دلیل ذخایر کم گلوکز در بدنشان بیشتر در معرض کاهش قند خون هستند. تغذیه زودهنگام کمک می‌کند تا سطح قند خون نوزاد در محدوده طبیعی باقی بماند و از بروز مشکلات ناشی از هیپوگلیسمی جلوگیری شود.

 

جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت

تغذیه نوزاد نارس از همان ابتدا می‌تواند در جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت کمک کند. نوزادانی که به‌طور صحیح تغذیه می‌شوند، در مقایسه با نوزادانی که تغذیه ضعیفی دارند، معمولاً دارای رشد بهتر، خطر کمتر ابتلا به بیماری‌های مزمن و بهبود سریع‌تری هستند.

 

کمک به رشد سیستم تنفسی

نوزادان نارس ممکن است مشکلات تنفسی داشته باشند. تغذیه مناسب می‌تواند به تقویت عضلات تنفسی و رشد ریه‌ها کمک کند. شیر مادر همچنین می‌تواند کمک به تولید سورفکتانت کند که برای عملکرد ریه‌ها ضروری است.

شیر مادر برای نوزادان نارس فواید بی‌شماری دارد که می‌تواند نقش مهمی در رشد، تکامل و سلامت کلی آن‌ها ایفا کند. با توجه به اینکه نوزادان نارس معمولاً سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و بدنشان به‌طور کامل رشد نکرده است، شیر مادر می‌تواند کمک زیادی به تکمیل این فرایندها بکند.

 

تقویت سیستم ایمنی

شیر مادر به ویژه برای نوزادان نارس حاوی آنتی‌بادی‌ها، سلول‌های ایمنی و سایر ترکیبات ضروری است که می‌توانند از نوزاد در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها محافظت کنند. نوزادان نارس بیشتر در معرض عفونت‌های جدی مانند سپسیس و پنومونی هستند و شیر مادر می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی آن‌ها کمک کند.

 

حاوی ترکیبات رشد ضروری

شیر مادر حاوی انواع پروتئین‌ها، چربی‌ها، و کربوهیدرات‌هاست که به رشد سریع‌تر نوزاد نارس کمک می‌کند. این ترکیبات نه‌تنها برای رشد فیزیکی ضروری هستند، بلکه برای رشد مغزی نیز نقش حیاتی دارند. برخی ترکیبات موجود در شیر مادر مانند اسیدهای چرب ضروری (DHA و ARA) برای تکامل مغز و سیستم عصبی نوزادان نارس بسیار مهم هستند.

 

کمک به تکامل سیستم گوارشی

نوزادان نارس سیستم گوارشی ضعیفی دارند و شیر مادر به تکامل سریع‌تر این سیستم کمک می‌کند. پروتئین‌های خاص موجود در شیر مادر مانند لاکتوفرین و کازئین، به محافظت از روده نوزاد و رشد باکتری‌های مفید در دستگاه گوارش کمک می‌کنند، که در نهایت به کاهش خطر ابتلا به مشکلات گوارشی مانند انتروکولیت نکروزان NEC که در نوزادان نارس شایع است، کمک می‌کند.

 

پیشگیری از مشکلات تنفسی

نوزادان نارس به دلیل عدم توسعه کامل ریه‌ها و سیستم تنفسی خود، بیشتر در معرض مشکلات تنفسی هستند. شیر مادر به‌ویژه در نوزادان نارس می‌تواند باعث افزایش تولید سورفکتانت (ماده‌ای که در ریه‌ها برای تسهیل تنفس و جلوگیری از فروپاشی کیسه‌های هوایی ضروری است) شود. این می‌تواند به بهبود عملکرد تنفسی و کاهش خطر بروز مشکلات تنفسی کمک کند.

 

حفظ دمای بدن

شیر مادر به دلیل محتوای چربی و کالری بالای خود به حفظ دمای بدن نوزاد نارس کمک می‌کند. نوزادان نارس قادر به تنظیم دمای بدنشان به‌طور مستقل نیستند، بنابراین تغذیه با شیر مادر می‌تواند به حفظ دمای مناسب بدن و پیشگیری از هیپوترمی (افت دمای بدن) کمک کند.

 

حمایت از رشد مغزی و عصبی

اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ که در شیر مادر موجود هستند، نقش اساسی در تکامل مغزی و عصبی نوزادان نارس دارند. این اسیدهای چرب به ویژه DHA و ARA برای رشد مغز، تکامل بینایی و حافظه نوزادان نارس ضروری هستند.

 

 

ادامه مطلب در قسمت بعد